انواع چرم موجود در بازار و ویژگی های آنها

چرم ماده ای است که از طریق فرایند دباغی پوست فسادپذیر را به یک ماده طبیعی پایدار، دائمی و انعطاف پذیر تبدیل می کند.

تاریخچه چرم در ایران

پس از حمله مغول به ایران تجارت چرم و پوست در ایران رونق پیدا کرد و شهرهای تبریز و شیراز در ایران دوره شهرت داشتند.

در دوره قاجار شهر همدان مرکز تولید چرم بود که چرمی موسوم به چرم همدانی( تهیه شده از پوست گوسفند) را تولید می کرد.

اولین کارخانه چرم سازی ایران در سال 1308 در تبریز بنا شد.

نخستین کارخانه ماشینی و مدرن چرم سازی در ایران در سال 1311 در شهر همدان تاسیس شد.

چرم ها انواع و کاربرد های مختلفی دارند.

انواع چرم

چرم حیوانی: از پوست حیوانات مختلفی مثل گوسفند- گاو-بز-شترمرغ-مار و ...ساخته می شود.

چرم های حیوانی خود به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم.

چرم گیاهی:با استفاده از عناصری در پوست و میوه برخی درختان(مثل مازو) و ماده ای به نام تانن که در عصاره ی بسیاری از گیاهان وجود دارد و معمولا در پوست بلوط یافت می شود، تهیه می شود.

چرم انسانی:شرکتی در انگلیس طی قرار دادی با افراد داوطلب از پوستشان بعد از مرگ چرم هایی برای ساخت کمربند، کیف و کفش تولید می کند.

در این مطلب در مورد ویژگی انواع چرم های رایج در بازار و همچنین درجه بندی آنها از نظر کیفیت بحث خواهیم کرد:

ویژگی چرم های مختلف

در ادامه در مورد ویژگی چرم های مختلف صحبت خواهیم کرد:

۱. چرم گاوی و گوساله ای

این چرم‌ها دارای الیاف متراکمی هستند و به همین دلیل از مقاومت بالایی برخوردار می‌باشند. سطح آنها صاف (در اصطلاح بدون گرین می‌باشند).

به صورت نرم و خشک و در ضخامت‌های مختلف تهیه می‌گردنند.

از این چرم‌ها بیشتر جهت تهیه کیف، لباس، دستکش و... استفاده می‌شود.

گرین یا فول گرین، چرمی است که لایه لایه نشده و رویه یا رخ آن (محل رویش پشم یا موی حیوان) ساییده نشده باشد.

۲- چرم گوسفندی و بره ای

تراکم الیاف این چرم‌ها نسبت به بقیه چرم‌ها کمتر است لذا مقاومت چرم‌های گاوی و گوساله‌ای را ندارند.

سطح آنها همچون سطح چرم‌های گاوی صاف می‌باشد. با توجه به لطافت و سبکی که این چرم‌ها دارند از آنها بیشتر در تهیه کیف و لباس و دستکش استفاده می‌گردد.

۳. چرم بزی

تراکم الیاف چرم بزی از چرم گاوی کمتر ولی از چرم گوسفندی بیشتر است لذا دارای مقاومت خوبی می‌باشد. 

با توجه به وضوح رویش محل مو بر روی چرم بزی، این چرم را به راحتی می‌توان از دیگر چرم‌ها تشخیص داد. 

چرم بزی نسبت به چرم‌های دیگر نسبتاً انعطاف پذیرتر و سبک‌تر است.

با توجه به تهیه این چرم به دو صورت نرم و خشک از آنها بیشتر در تهیه انواع کیف و کفش زنانه استفاده می‌گردد.

۴. چرم گاومیش

این چرم که ضخیم‌تر از چرم گاوی است جهت تهیه چمدان، کمربند، جلد قنداق تفنگ، زین اسب و... استفاده می‌شود.

۵. اشبالت

اشبالت که از لایه لایه کردن چرم‌های ضخیم بدست می‌آید دارای سطحی پرزدار می‌باشد.

رنگ اشبالت می‌بایست یکدست و به اصطلاح مغز رنگ باشد (یعنی تمام سطح و عمق آن رنگ شده باشد).

چون اشبالت پس از برش، سطح آن سمباده می‌خورد لذا می‌بایست حتماً یکدست و صاف سمباده شده باشد.

برخی از اشبالت‌ها دارای مغز سبک (پوک) می‌باشند که از نظر استقامت (استواری) بسیار ضعیف هستند. 

اشبالت به علت پرزدار بودن زود خاک می‌گیرد.

از اشبالت بیشتر جهت تهیه کیف و کفش استفاده می‌شود.

6. آسترها

آسترها به دو صورت طبیعی و مصنوعی به کار برده می‌شوند. آسترهای مصنوعی همچون اشبالت مصنوعی، سوزنی، جیر، پارچه‌ای و... که به صورت طاقه‌ای (متری، یاردی و...) در بازار موجود است. آسترهای طبیعی همچون اشبالت طبیعی (از نوع نازک)، چرم بز و گوسفند و جیر.

چرم‌های رایج در بازار و اصطلاحات و ویژگی‌های آن ها

انسان ها برای بهبود زیبایی خود از طبیعت و حیوانات استفاده هایی می کنند. یکی از مواد قابل استفاده، چرم درست شده از پوست حیوانات است. در ادامه به چرم های رایج در بازار می پردازیم:

چرم شبرو (چرم کفاشی) 

شبرو چرم گاوی است که در تهیه رویه کفش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اصطلاح شبرو بیشتر در صنعت کفش و بین کفاشان رایج می‌باشد.

چرم گاوی میلینگ

نوعی از چرم گاوی است که دارای رویه‌ای لطیف و متراکم می‌باشد.

متراکمی این چرم سبب شده که کمتر آب به آن جذب گردد. 

این چرم همچنین دارای مغز فشرده‌ای است که رنگ آن معمولاً با رنگ رویه چرم یکسان است. از این نوع چرم بیشتر جهت تهیه کیف، روکش مبلمان و در صورت نازک بودن جهت تهیه لباس استفاده می‌گردد.

چرم گاوی خود رنگ

این نوع چرم دارای سطح و مغز متخلخلی (دارای خلل و فرج بسیار) می‌باشد که همین امر سبب عدم مقاومت آن در مقابل آب گردیده و قدرت جذب آب بالایی دارد.

این نوع چرم معمولاً به رنگ‌های زرد اُکر تا نارنجی و قهوه‌ای در بازار موجود می‌باشد.

رنگ اُکر همان رنگ خردلی است که از نظر ترکیبی از ترکیب رنگ‌های زرد و سفید و قهوه‌ای بدست می‌آید. 

از این چرم بیشتر در تهیه روکش قنداق تفنگ، قطار فشنگ، زین اسب و همچنین هنر سوخت روی چرم استفاده می‌شود.

چرم بزی گیاهی (نقاشی)

این نوع چرم که تنها مراحل اولیه رنگرزی بر روی آن صورت می‌گیرد از مرغوبیت چندان مناسبی برخوردار نیست. 

از این نوع چرم بیشتر جهت آستری کفش و کیف استفاده می‌گردد.

البته در هنرهای نقاشی روی چرم و همچنین خطاطی روی چرم از این نوع چرم استفاده می‌گردد.

این چرم در بازار به رنگ‌های کرم و اُکر یافت می‌شود.

چرم شرانگ 

شرانگ نام یک نوع چاپ (نقش) و به شکل نقطه - نقطه‌ای است که از آن بیشتر برای چرم‌های گاوی استفاده می‌کنند.

چرم گاوی نوبوک

نوعی از چرم گاوی با رخ مخملی است که با ظرافت پرداخت شده است. 

چرم اشبالت گاوی 

این نوع از چرم مانند چرم نوبوک دارای رخی مخملی اما با ظرافتی کمتر می‌باشد.

این چرم از ورقه کردن چرم‌های ضخیم گاوی بدست می‌آید.

در حقیقت چرم اشبالت از لایه داخلی و لایه میانی چرم گاو تهیه می‌گردد.

چرم اشبالت بزی

این چرم همانند اشبالت گاوی است با این تفاوت که از نظر ضخامت نازکتر و از نظر اندازه (قواره) کوچکتر می‌باشد.

این نوع از اشبالت کمتر در بازار یافت می‌شود.

چرم ورنی

چرمی است که یک لایه لعاب لاکی بر روی سطح آن کشیده شده و به همین دلیل دارای سطحی براق می‌باشد.

از این چرم بیشتر در تهیه کیف و کفش استفاده می‌شود.

چرم جیر

این نوع چرم که از پوست گوساله و بز تهیه می‌شود با توجه به پرداختی که بر روی آن صورت می‌گیرد دارای سطحی گوشتی (مخملی) می‌باشد.

تفاوت ظاهری چرم جیر با چرم اشبالت در پرزدار بودن لایه داخلی آن، رخ دار بودنش و لطافت بالای آن است.

چرم چاپی 

چرم چاپی چرمی که پس از مرحله فینیشینگ (اتمام مراحل دباغی) با عبور دادن آن زیر غلطک‌های خاصی که دارای نقوش (برجستگی و فرو رفتگی) مختلف می‌باشد بر روی سطح آن ایجاد طرح می‌کنند.

طرح‌هایی که معمولاً بر روی سطح این چرم‌ها ایجاد می‌گردد عبارتند از شرانگ، فلوتر، بوفالو، فلاور، لیزارت، ماری، کرگدنی، پیتون و...

البته برخی مواقع چاپ اینگونه نقوش بر روی چرم ورنی نیز صورت می‌گیرد که به آنها چرم ورنی چاپ دار می‌گویند.

چرم گوسفندی لباسی

چرم گوسفندی بسیار لطیف و نازک است که جهت تهیه لباس و دستکش از آن استفاده می‌شود.

چرم میشن

همان چرم‌های گوسفندی هستند که در گذشته به آنها چرم میشن می‌گفتند.

چرم زیره و کفی

این چرم که از گاو یا گاومیش می‌باشد جهت ساخت زیره و کفی کفش، پاپوش و گیوه استفاده می‌شود.

البته امروزه برای تهیه این کفی‌ها از چرم بزی ضخیم هم استفاده می‌کنند.

فول گرین

به چرم‌هایی که آثار رد مو (گرین) در آنها از بین نرفته و قابل مشاهده می‌باشند فول گرین می‌گویند.

سالامبور (پیگل) 

به پوست‌هایی که مو و یا پشم آنها زدوده شده و با اسید و نمک کنسرو شده باشند گفته می‌شود.

سالامبور بر روی پوست‌هایی انجام می‌شود که می‌خواهند برای مدت طولانی آن را نگهداری کنند.

پوست‌های سالامبور شده در حقیقت جهت دباغی کرومی آمده سازی می‌کنند.

وت بلو

پوست‌هایی که بعد از سالامبور شدن با استفاده از نمک کروم قلیائی، دباغی شده باشند وت بلو می‌گویند.

وت و بلو که به معنای خیس و آبی می‌باشند به این دلیل به این پوست‌ها گفته می‌شود چون، پوست‌های دباغی شده کرومی خیس هستند و رنگ نمک کروم که رنگی آبی است به خود گرفته‌اند.

کراست

به پوست‌هایی گفته می‌شود که در مراحل دباغی پس از وت بلو، به آنها پر کننده‌های روغنی و برخی اسیدها اضافه می‌کنند.

دایکراست

زمانی که چرم کراست در بالابان (درام) رنگرزی شود به آن چرم دایکراست گفته می‌شود.

در دایکراست مراحل فینیشینگ هنوز اعمال نشده است.

چرم بوراک (سورت ایکس) 

به چرم‌هایی که فاقد ابعاد طبیعی دام بوده و یا رخ رفتگی داشته باشند چرم بوراک گفته می‌شود.

مانند چرم بزی زیر ۲ پا (۲ فوت) با شکل غیر طبیعی.

چرم بزی چپش

این اصطلاحی است که به چرم بزغاله با ابعادی بین ۲.۷۵ تا ۴ پا گفته می‌شود.

چرم بزی جوراب گیر 

در حقیقت همان چرم بزی چپش است و این اصطلاح بیشتر در بین تولید کنندگان کفش(صنعت کفش) رایج می‌باشد.

چرم منجول 

به چرم بزی گفته می‌شود که در قسمت وسط آن سوراخ‌های متعددی که در کنار هم قرار گرفته‌اند وجود داشته باشد.

این سوراخ‌ها بر اثر تجمع کنه در قسمت کمر پوست حیوان و در فصل زمستان ایجاد می‌گردد. علت تجمع کنه‌ها در این قسمت موی بلند و گرمتر بودن آن نسبت به دیگر قسمت‌ها می‌باشد.

چرم ممتاز 

چرم ممتاز چرم بزی است که علاوه بر سلامت کامل، ضخامت آن بالای ۱ میلیمتر و مناسب جهت استفاده در رویه کفش و کیف باشد.

چرم سوپر (رویه) 

چرم سوپر نیز چرم بزی است که علاوه بر دارا بودن ضخامت بالای ۱ میلیمتر، میانگین فوت آن بیش از 7.75 پا باشد.

چرم سبک و سالم به چرم بزی گفته می‌شود که ضخامت آن زیر ۱ میلیمتر و مناسب جهت آستر کیف باشد.

چرم سالم 

به چرم بزی می‌گویند که معدل فوت آن 5.75 پا و مناسب جهت آستر کفش و کیف باشد.

چرم ساغری 

چرمی است (معمولاً چرم بزی) که در قدیم برای ساخت جلد ظروف مشربه از آن استفاده و با رنگ‌های گیاهی تهیه می‌شدند. 

نهد چرم 

به سلامت پوست قبل از دباغی گفته می‌شود. 

رخ چرم

به سطح بیرونی چرم، رخ چرم می‌گویند.

لش چرم (نطع چرم)

به سطح داخلی چرم، لش چرم گفته می‌شود.

قیمت گذاری چرم

قیمت گذاری چرم به موارد زیر بستگی مستقیم دارد:

نوع دباغی صورت گرفته بر روی چرم

مواد استفاده شده در دباغی

عملیات تکمیلی که روی چرم صورت می‌گیرد.

اندازه سورت‌‌‌بندی چرم 

نوع حيوان (مثلا چرم بز و گوسفند نسبت به گاو و شترمرغ دارای قیمت پایین‌تری می‌باشند).

درجه‌‌‌بندی (جور‌‌‌بندی - سورت‌‌‌بندی) چرم

چرم درجه یک چرمی است که:

دارای رخی کاملاً سالم باشد.

هیچگونه اثر بریدگی یا بیماری و یا اصطلاحاً کارد مال در سطح آن دیده نشود.

در سطح خارجی آن بقایای جراحت، مرض یا علامت گندیدگی و فساد نباشد. 

پشت چرم (نطع چرم) لش دار باشد (یعنی دارای ضخامت کافی باشد). 

در صورت داشتن ضایعات، ضایعات محدود به ۱ تا ۲ مورد باشد و فاصله این ضایعات تا لبه چرم بیشتر از ۳ سانتیمتر نباشد.

در نهایت فرم اصلی خود را کاملاً حفظ کرده باشد.

چرم درجه ۲

چرم درجه دو چرمی است که: 

آثار بریدگی، عیوب و ضایعات آن کمتر از یک پنجم کل چرم باشد. 

ضایعات متراکم بوده و فاصله این ضایعات از لبه چرم بیشتر از ۳ سانتیمتر نباشد. 

ضایعات در امتداد ستون فقرات یعنی در وسط چرم نباشد.

چرم درجه ۳

چرم درجه سه چرمی است که:

آثار بریدگی، عیوب و ضایعات آن بیشتر از یک پنجم کل چرم نباشد. 

ضایعات در روی چرم پراکنده نباشند. 

در روی سطح چرم یک یا دو نقطه فساد، بقایای زخم و جراحت دیده شود. 

چرم درجه ۴

چرم درجه چهار چرمی است که: 

چنانچه ضایعات چرم درجه سه (بریدگی و جراحات) در امتداد ستون فقرات(یعنی در وسط چرم) باشد این چرم چرم درجه چهار نامیده می‌شود.